Onze gemeente ligt in een polder tussen de Rijn en de Waal. De dijken houden het rivierwater tegen maar toch stroomt er bij een hoog waterpeil in de rivier een grote hoeveelheid water de polder binnen via ondergrondse zandlagen. Dit fenomeen wordt kwel genoemd.

Door de nabijheid van de rivieren treden in onze gemeente hoge grondwaterstanden op, soms wel tot op maaiveldniveau. Het is dan ook niet ongewoon dat er water in kruipruimtes staat.

We spreken pas van overlast als we van iets hinder ondervinden. Stank, schimmelvorming en een hoog energieverbruik kunnen het woongenot hierdoor verminderen. Planten en bomen kunnen er van doodgaan omdat hun wortels langdurig in het water staan.

Alleen als vochtoverlast veroorzaakt wordt door een te hoge grondwaterstand spreken we van grondwateroverlast. Andere oorzaken waardoor vochtoverlast kan optreden zijn een lekke waterleiding, een regenwaterafvoer die niet goed functioneert of optrekkend vocht in de vloer.

Grondwateroverlast kan verschillende oorzaken hebben. Grofweg is dit onder te verdelen in twee aspecten: bouwtechnisch en waterbeheerstechnisch.

Bouwtechnisch

Veel grondwaterklachten zijn niet (of niet alleen) het gevolg van een hoge grondwaterstand, maar vaak van de bouwkundige staat van een woning. Vooral in oudere wijken kan grondwater een grotere rol spelen door de in vroeger tijden geringere aandacht voor ontwatering. Door de destijds toegepaste bouwmethoden en veroudering van materialen kunnen lekkages en scheurvorming optreden. Een kelder die bijvoorbeeld bij de bouw waterdicht is gemaakt kan na verloop van tijd toch gaan lekken.

Als we uitgaan van een goede staat van onderhoud dienen alle gebouwen in principe waterdicht te zijn. Voor woningen die gebouwd zijn na 1993 geldt bovendien dat deze zondermeer geen vochtoverlast ten gevolge van het grondwater kunnen hebben. Deze woningen dienen namelijk op basis van de bouwvoorschriften voor het grondwater dicht te zijn. Als er toch vochtoverlast is,  dan is er sprake van een bouwkundig gebrek.

Waterbeheerstechnisch

Het regenwater dat tijdens een regenbui valt, stroomt  naar de riolering, verdampt of zakt weg in de bodem. Het regenwater dat wegzakt in de bodem zal gedeeltelijk naar een sloot of drainage stromen. Eenmaal aangelegde drainage vraagt onderhoud en heeft een beperkte levensduur. Als de drainage niet (goed) meer functioneert, kan het water niet meer worden afgevoerd. Hierdoor kan het grondwaterniveau stijgen en grondwateroverlast ontstaan. Een wijziging in het peil van het oppervlaktewater kan eveneens het grondwaterniveau doen stijgen.

Ook door rioleringswerkzaamheden kan grondwateroverlast ontstaan. Tijdens deze werkzaamheden wordt vaak een lekke riolering (die onbedoeld tot dusver als drainage werkte) vervangen, met als gevolg dat het grondwater niet meer wordt afgevoerd. Door de uitvoering van dit werk kan het grondwaterniveau stijgen naar het oorspronkelijke niveau. Het gevolg kan zijn dat het grondwater nu via hoger gelegen scheuren in uw keldermuur naar binnen komt, deze scheuren bleven door de verlaging van het grondwaterpeil lange tijd onopgemerkt.

Grondwateroverlast door een bodemverdichting in de bouwfase; dit verschijnsel komt vaak voor bij nieuwbouw. Als de nieuwbouw klaar is,  wordt het omliggende terrein vaak aangevuld met grond, zonder vooraf de ondergrond eerst open te werken. Het gevolg is dan vaak dat een te dichte laag aanwezig blijft, zodat het water niet de kans krijgt weg te zakken.

Bouwtechnische maatregelen

Bij bouwtechnische maatregelen wordt de situatie (het gebouw) aangepast aan de grondwaterstand. Er kunnen verschillende soorten maatregelen worden genomen:

1. Het impregneren van muren, waardoor ze waterdicht worden. Het grondwater kan dan niet meer door de muren optrekken;
2. Het afdichten van gaten en kieren in de begane grondvloer en het vochtdicht maken van het kruipluik, waardoor vochtige lucht niet meer vanuit de kruipruimte naar de woonruimte kan stromen (een veel gebruikt materiaal hiervoor is PUR-schuim);
3. Het verbeteren van de ventilatie van de woonruimte en/of kruipruimte (ventilatieroosters of mechanische ventilatie);
4. Het opvullen van te diepe kruipruimten met goed doorlatend materiaal. Het effect is dat het grondwater minder goed kan optrekken.
5. Het aanbrengen  van folie op de bodem van de kruipruimte, zodat verdamping van het grondwater wordt tegengegaan.

Waterbeheerstechnische maatregelen

Waterbeheertechnische maatregelen zijn maatregelen die er voor zorgen dat de grondwaterstand verlaagd wordt. Dit kan door:

1. Het aanleggen of herstellen van een drainagestelsel (zowel horizontaal als verticaal);
2. Het wegpompen van het grondwater (dit is in feite een tijdelijke maatregel);
3. Het verbeteren van de mogelijkheden voor waterafvoer vanaf uw perceel;
4. Het doorbreken van een te dichte laag in ondiepe ondergrond.

De eigenaar van het perceel waar overlast optreedt is verantwoordelijk. In veruit de meeste gevallen betreft het dus de eigenaar van een woning of ander pand.

De gemeente heeft een zorgplicht voor het treffen van maatregelen in het openbaar gebied wanneer sprake is van grondwateroverlast, dus tot de perceelgrens. Het moet dan wel gaan om grondwateroverlast die structurele nadelige gevolgen heeft voor de bovengrondse functies.

Overtollig grondwater moet in eerste instantie afgevoerd worden naar open water. Als dat niet mogelijk is dan wordt gekeken of aangesloten kan worden op een drainagestelsel in de openbare ruimte. Als laatste mogelijkheid kan gekozen worden om aan te sluiten op de riolering. De gemeente verzorgt de aansluiting op het drainagestelsel of rioolstelsel, hiervoor worden kosten in rekening gebracht.

De wetgeving wijst de gemeente aan als overheid, die in principe aanspreekbaar is op aanwezige grondwaterproblemen. Voor alle duidelijkheid: 'aanspreekbaar' en 'aansprakelijk worden gesteld' zijn twee verschillende dingen. Aanspreekbaar betekent dat u met uw grondwaterprobleem bij de gemeente terecht kunt. Meldingen kunnen een indicatie zijn van aanwezige grondwaterproblemen.

De nieuwe zorgplicht betekent niet dat de gemeente meteen verantwoordelijk is voor problemen die in het verleden zijn ontstaan. De toelichting op de wetgeving geeft namelijk aan, dat de zorgplicht niet met terugwerkende kracht geldt.

Wilt u meer weten over de grondwaterstanden in uw gemeente

Dan kunt u terecht op deze website.